Ocena zagrożeń i identyfikacja ryzyka w placówkach medycznych

Systemowa ocena zagrożeń i identyfikacja ryzyka to elementy niezbędne do zabezpieczenia placówek medycznych przed naruszeniami bezpieczeństwa i zapewniania ciągłości działania. Jak skutecznie zarządzać bezpieczeństwem i jakością świadczeń medycznych? Poznaj procedury umożliwiające prewencję, reagowanie i doskonalenie systemów.

Główne zagrożenia bezpieczeństwa w szpitalach i branży medycznej

Placówki medyczne funkcjonują w środowisku nasyconym różnorodnymi zagrożeniami, które mogą wpływać na zdrowie personelu, pacjentów i ciągłość działania placówki. Do najważniejszych z nich należą:

• zagrożenia biologiczne (kontakt z patogenami, ryzyko zakażeń szpitalnych, ekspozycja na materiał biologiczny);
  
• zagrożenia chemiczne (kontakt z lekami cytostatycznymi, działanie agresywnych środków dezynfekcyjnych, ekspozycja na anestetyki)
  
• zagrożenia fizyczne (promieniowanie rentgenowskie, hałas, drgania, skrajne temperatury);
  
• zagrożenia ergonomiczne (przeciążenia fizyczne, nieprawidłowe podnoszenie pacjentów, powtarzalne ruchy i wymuszona pozycja ciała);
  
• czynniki psychospołeczne (stres i przemęczenie, mobbing, przemoc werbalna lub fizyczna ze strony pacjentów);
  
• ryzyka technologiczne i informacyjne (awarie systemów IT, cyberataki, wycieki danych medycznych);
  
• ryzyka medyczne (błędy w diagnozie, pomyłki w leczeniu i podawaniu leków, działania mogące skutkować roszczeniami prawnymi);
  
• zagrożenia prawne i regulacyjne (naruszenia RODO, nieprawidłowo prowadzona dokumentacja, niezgodność z procedurami NFZ);
  
• ryzyka wizerunkowe i finansowe (medialność incydentów, utrata zaufania pacjentów, konsekwencje finansowe błędów lub niedopatrzeń).

Metody identyfikacji ryzyka w systemie medycznym

Proces identyfikacji ryzyka w placówkach medycznych rozpoczyna się od analizy kontekstu ich funkcjonowania. Obejmuje ona m.in. takie aspekty jak:

• struktura zatrudnienia i organizacja pracy,
  
• lokalizacja placówki i związane z nią uwarunkowania,
  
• wykorzystywana technologia i systemy informatyczne,
  
• profil pacjentów i ich potrzeby zdrowotne,
  
• kontrakty z NFZ oraz zakres oferowanych usług komercyjnych.

W praktyce stosuje się różnorodne metody identyfikacji ryzyka, takie jak:

• analiza zdarzeń niepożądanych – pozwalająca wyciągać wnioski z incydentów;
  
• przeglądy procesów i procedur – weryfikujące zgodność i skuteczność działań operacyjnych;
  
• audyty wewnętrzne – umożliwiające systematyczną ocenę ryzyk i zgodności z regulacjami;
  
• konsultacje z personelem – angażujące pracowników w identyfikację potencjalnych zagrożeń;
  
• analiza dokumentacji i danych statystycznych – dostarczająca obiektywnych podstaw do oceny ryzyka;
  
• benchmarking międzyoddziałowy – pozwalający porównywać efektywność i bezpieczeństwo działań między jednostkami.

Skuteczna identyfikacja ryzyka wymaga współpracy interdyscyplinarnych zespołów. W proces ten powinni być zaangażowani przedstawiciele różnych działów, w tym personel medyczny, techniczny i IT, a także zarząd placówki.

Aktualny harmonogram szkoleń

Pobierz

Zarządzanie ryzykiem bezpieczeństwa pacjentów a zastosowanie norm ISO

Normy ISO wyznaczają spójne ramy zarządzania ryzykiem w ochronie zdrowia, ułatwiając spełnienie wymogów prawnych, uporządkowanie procesów i zwiększenie bezpieczeństwa pacjentów. Najważniejsze z nich to:

• ISO 31000 – ogólne podejście do zarządzania ryzykiem: identyfikacja, analiza, ocena, działania zaradcze i monitoring;
  
• ISO 22301 – ciągłość działania w sytuacjach kryzysowych (np. awarie, pandemie, cyberataki);
  
• ISO 27001 – bezpieczeństwo informacji: ochrona danych pacjentów i dokumentacji medyczne.

Ocena ryzyka i identyfikacja zagrożenia bezpieczeństwa – krok po kroku

Proces oceny ryzyka rozpoczyna się od identyfikacji zagrożeń, na którą składa się analiza procesów medycznych, dokumentacji, obserwacje pracy oraz wywiady z personelem. Następnie przeprowadza się analizę ryzyka, czyli określa prawdopodobieństwo i potencjalne skutki wystąpienia danego zagrożenia. Kolejnym krokiem jest ocena ryzyka, która polega na przypisaniu wartości liczbowych i klasyfikacji priorytetów, najczęściej przy użyciu matrycy ryzyka. Po dokonaniu oceny przystępuje się do planowania działań – wybiera się strategię zarządzania ryzykiem (np. redukcja, przeniesienie, akceptacja) i opracowuje plan działań. Następnie dokumentuje się wyniki analizy, przypisuje odpowiedzialność i aktualizuje procedury. Ostatni etap to monitorowanie, które obejmuje cykliczne przeglądy, dostosowanie działań do zmieniającego się otoczenia oraz raportowanie incydentów.

Proces zarządzania ryzykiem w placówkach medycznych

Zarządzanie ryzykiem w placówkach medycznych nie jest działaniem jednorazowym, lecz procesem ciągłym, który powinien być zintegrowany z codziennym funkcjonowaniem organizacji. Zarząd i kierownictwo odpowiada za wyznaczanie kierunku działań, alokowanie zasobów oraz promowanie kultury bezpieczeństwa. Personel powinien być aktywnie zaangażowany w system poprzez szkolenia oraz możliwość zgłaszania zagrożeń. Wsparcie technologiczne odgrywa coraz większą rolę – wykorzystuje się systemy klasy HIS, elektroniczną dokumentację medyczną, a także narzędzia do rejestracji incydentów i analizy ryzyka. Zarządzanie ryzykiem powinno być także zintegrowane z zarządzaniem jakością i wymaganiami RODO.

Rola dokumentacji medycznej w systemie identyfikacji zdarzeń

Dokumentacja medyczna stanowi źródło wiedzy o zagrożeniach i nieprawidłowościach w procesie świadczenia usług. W przypadku incydentów stanowi ona podstawowy dowód w razie roszczeń pacjenta. Może być także wykorzystywana w analizie incydentów, audytach jakościowych i przeglądach zgodności. Poprawność formalna i kompletność wpisów w dokumentacji medycznej mają strategiczne znaczenie – chronią interesy placówki i personelu oraz potwierdzają należyte informowanie pacjenta.

Jakie dokumenty i procedury muszą być zgodne z normami?

Placówki medyczne są zobowiązane do prowadzenia określonej dokumentacji zgodnej z normami prawnymi i innymi mającymi zastosowanie w organizacji wymaganiami norm. Do najważniejszych należą rejestr czynności przetwarzania danych zgodny z RODO, polityki bezpieczeństwa informacji i dostępu, procedury reagowania na incydenty oraz zarządzania kopiami zapasowymi. W codziennej pracy funkcjonują także dokumenty operacyjne, takie jak zgody pacjentów, procedury przyjęcia, polityki dostępu i archiwizacji. Obowiązki w tym zakresie wynikają z ustawy o prawach pacjenta, przepisów RODO oraz norm ISO, zwłaszcza 27001 i 22301. Zgodność z wymaganiami zapewnia się poprzez cykliczne przeglądy dokumentacji, szkolenia pracowników oraz audyty – zarówno wewnętrzne, jak i zewnętrzne. Dobrze przygotowany system dokumentacyjny staje się realnym narzędziem zarządczym i zabezpieczenie przed ryzykiem prawnym.

Aktualności